Wieść Gmina Chmielnik

Języki rdzenne - pamięci wierne… 

To hasło szkolnego Dnia Języka Ojczystego w Szkole Podstawowej im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Woli Rafałowskiej, które w sposób oczywisty nawiązywało do przewodniego tematu tegorocznych obchodów Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego (Międzynarodowego Dnia Dziedzictwa Językowego) poświęconego językom rdzennym.

Tegoroczne obchody miały za zadanie zwrĂłcić uwagę na potrzebę ochrony i promocji językĂłw rdzennych oraz podkreślić ich znaczenie dla rozwoju społecznego, gospodarczego i politycznego społeczeństw, takĹźe dla budowania pokoju, porozumienia i społecznej zgody. Na stronie Polskiego Komitetu ds. Unesco moĹźna przeczytać: „Języki rdzenne to fundament róşnorodności kulturowej, dlatego ich zanikanie ma destrukcyjny wpływ nie tylko na kultury lokalne, ale takĹźe na bogactwo kulturowe całego świata, a więc na Ĺźycie kaĹźdego z nas (…). SpośrĂłd 7000 językĂłw będących obecnie w uĹźyciu 2680 jest zagroĹźonych obumarciem. Ma to bezpośredni wpływ na Ĺźycie 370 milionĂłw ludzi tworzących społeczności rdzenne, ktĂłre istnieją w tej chwili w 90 krajach i reprezentują 5 tysięcy odrębnych lokalnych kultur (…). Obecnie 97 procent mieszkańcĂłw naszej planety komunikuje się za pośrednictwem tylko 4 procent dostępnych na świecie językĂłw, podczas gdy zaledwie 3 procent ludzi uĹźywa pozostałych 96 procent istniejących językĂłw”. Najpopularniejsze obecnie języki ojczyste to: chiński (mandaryński) - 1213 mln uĹźytkownikĂłw, angielski - 1200 mln, hiszpański - 550 mln, hindi - 450 mln i arabski - 390 mln (informuje Wikipedia/Wikimedia).

W tym roku ten DZIEŃ przypadł u nas wyjątkowo na pierwszy dzień wiosny, czyli 21 marca, a więc miesiąc później niż stały termin międzynarodowych obchodów (ustanowionych przez UNESCO 17 listopada 1999 roku). Miesięczne opóźnienie wynikało z faktu, że ferie zimowe kończyły się po 21. lutego. Zastanawiając się nad nowym terminem, jednocześnie chcieliśmy to wydarzenie połączyć z innym, którego termin był zbliżony, a zarazem dotyczył całej społeczności szkolnej. Okazało się, że tym najbliższym przedsięwzięciem było powitanie wiosny, czyli 21 marca.

OgĂłlnoszkolną uroczystość poprzedziły kilkutygodniowe przygotowania, ktĂłrych wstępnym podsumowaniem były klasowe Dni Języka Ojczystego, realizowane na lekcjach języka polskiego lub godzinach wychowawczych. Otwierając szkolną uroczystość opiekunowie samorządu szkolnego zwrĂłcili uwagę na ĹşrĂłdła i początki języka polskiego, jego związek z językami indoeuropejskimi i słowiańskimi, by następnie przypomnieć najwaĹźniejsze i najstarsze zabytki języka polskiego. Naturalnym dopełnieniem tych informacji była animowana historia języka polskiego zatytułowana „Błyskawiczne dzieje polszczyzny” w 6 odcinkach, ktĂłra powstała w ramach kampanii społecznej „ Ojczysty znam, lubię, szanuję…”. Przed prezentacjami klasowymi wysłuchaliśmy krĂłtkiej historii „Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego” oraz oryginalnego wypracowania uczniowskiego poświęconego roli języka ojczystego w kształtowaniu świadomości i toĹźsamości narodowej. Końcowym akcentem tej części uroczystości było przypomnienie fragmentu XI Księgi „Pana Tadeusza” nawiązującej do pamiętnej wiosny 1812, budzącej nadzieję na odzyskanie przez Polskę niepodległości, kończącego się słowami: „Urodzony w niewoli, okuty w powiciu, Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w Ĺźyciu.” Po występach indywidualnych zaczęły się „konkurencje druĹźynowe”. Większość klas przygotowała plakaty, na ktĂłrych uczniowie zamieszczali to, co z językiem polskim łączą bądĹş, co dla naszego języka uwaĹźają za charakterystyczne. Przypomniano więc polskich noblistĂłw w dziedzinie literatury, polskie łamańce językowe, ortogramy przedmiotowe, a takĹźe „skrzydlate słowa” o języku polskim wybitnych polskich poetĂłw. Za najbardziej odkrywczy i twĂłrczy zarazem uznano plakat klasy Ăłsmej. OprĂłcz plakatĂłw dwie klasy przygotowały autorskie programy- prezentacje- ktĂłre przydały szkolnemu świętu wyjątkowego charakteru.

Klasa czwarta zaprezentowała „Lekcję języka angielsko- polskiego z nauczycielem, ktĂłrego jeszcze nie znają”. Nauczyciel miał olbrzymi problem nie tylko ze słynnym polskim łamańcem językowym, ktĂłrego „wizytĂłwką” są Szczebrzeszyn i chrząszcz brzmiący w trzcinie, ale
i z polskimi nazwiskami trudnymi do poprawnego wymĂłwienia dla cudzoziemca, z ktĂłrych wymienię tylko dwa: Brzęczyszczykiewicz i Błaszczykowski. Nauczyciel odwzajemnił się angielskimi łamańcami językowymi, ale odnoszę wraĹźenie, Ĺźe uczniowie poradzili sobie z nimi lepiej. No cóş, uczeń przerĂłsł mistrza… Innym, ale rĂłwnieĹź oryginalnym pomysłem było to, co przygotowała klasa szĂłsta. Do kwiecistego plakatu „dołączyła” konkurs wzorowany na teleturnieju „Postaw na milion”. Ze względu na skromne środki finansowe (niestety mimo starań nie udało nam się zdobyć miliona na nagrody) formuła konkursu zmieniła się wraz z jej nazwą i ostatecznie została nazwana „Postaw na czekoladę”, o ktĂłre zadbała podobnie jak i o inne słodycze mama jednej z uczennic. W konkursie wzięła udział reprezentacja uczniĂłw i nauczycieli. Pytania miały róşnorodny charakter, gdzie oprĂłcz prostych zdarzały się i takie, ktĂłre nastręczały niemało trudności. Język ojczysty nie we wszystkim jest bowiem oczywisty nawet dla największego optymisty.

Wszystko zakończyło się jednak pomyślnie - reprezentacje( uczniowska i nauczycielska) swoje zmagania z językiem polskim zakończyły słodkim akcentem, wzbogacone o czekolady i czekoladowe cukierki…

Pisząc o językach rdzennych, przypomnieliśmy, ze dla języka polskiego (i innych języków słowiańskich) był to język prasłowiański, a dla niego z kolei praindoeuropejski. Języki słowiańskie obecnie należą do najpopularniejszych języków europejskich (poza językiem angielskim i językami romańskimi).

Wspomnieliśmy, podsumowując „językową” uroczystość o obecnych zmianach zachodzących w języku polskim - zarĂłwno w jego odmianie ustnej, jak i pisanej. Charakteryzują się one dużą ilością zapoĹźyczeń (głównie z języka angielskiego), skrĂłtowością i tzw. potocyzmem. Pocieszającym faktem jest to, Ĺźe język nie uboĹźeje, a jedynie się zmienia. To natomiast, w jakim kierunku pĂłjdą zmiany, zaleĹźy od wielu czynnikĂłw, takĹźe od takich, ktĂłre dzisiaj są trudne do jednoznacznego określenia. Najistotniejsze jest jednak to, by język ojczysty słuĹźył porozumieniu, wzajemnemu zrozumieniu i utrwalaniu tego, co słuĹźy ugruntowaniu toĹźsamości narodowej.

Wiosna juĹź prawie rozkwita, Wielki Tydzień nas wita, zieleń wokół obfita, więc na podsumowanie fragment wiersza Juliana Tuwima „Zieleń”, w ktĂłrym powstająca, rodząca się polszczyzna ukazana jest w poetyckiej wszechstronności i barwnej metaforyczności:

(…)Mowa

Po swych pierwszych płodownikach wdowa,

Na zielone wyjdzie rykowisko !

I zakapie ze słowika wyskok,

I pociągnie od końców korzeni

Krew – zielica, miĂłd Ĺźywiczny ziemi,

I – brzask w lesie, zaiskrzy się wszystko:

Grekowisko, Ĺźmudzisko, sanskrzysko,

Po ziemi pójdą echa bliźnie

W mojej pięknej ojczyźnie - polszczyźnie.

Andrzej PIECZONKA
SP Wola Rafałowska