Wieść Gmina Chmielnik

Tajemnice wielkanocnego koszyka 

Początki błogosławieństwa pokarmów, zwane powszechnie święconką lub święconym sięgają VIII wieku, w Polsce zaś pierwsze jego praktyki odnotowano w XIV stuleciu. Najpierw święcono tylko chlebową figurkę o postaci baranka. Potem dodawano kolejno ser, masło, ryby, olej, pokarmy mięsne, ciasto i wino. Na końcu święcony kosz został uzupełniony jajkiem i pozostałymi pokarmami, które obecnie weszły do kanonu święconki.

Dzisiaj w koszykach niesionych do poświęcenia znaleźć moĹźna niemal wszystko, byle było duĹźo i kolorowo. Podobno zdarzają się nawet hamburgery od Mc Donalda. Jednak  święconka to nie promocyjna paczka z pełnym asortymentem.

Warto pamiętać, Ĺźe dobĂłr potraw w koszyku nigdy nie był przypadkowy. Od wiekĂłw kaĹźdy BoĹźy dar  symbolizował co innego.  Zestaw tych darĂłw się zmieniał, ograniczano ich ilość, aĹź pozostało tylko sześć, by ostatecznie powiększyć do siedmiu. Ten zestaw obowiązuje do dziś. Potraw w koszyku moĹźe być więcej, ale tych siedem powinno się w nim znaleźć przede wszystkim. Symbolizują bowiem treść chrześcijaństwa.

Baranek - najbardziej znamienny symbol Świąt Wielkanocnych – uosabia zwycięstwo Chrystusa, ktĂłry jak ofiarny baranek oddał swoje Ĺźycie za ludzi, by następnie zmartwychwstać i odnieść zwycięstwo nad grzechem, złem i śmiercią. Najczęściej baranek występuje z chorągiewką, podobnie jak sylwetka Zmartwychwstałego Chrystusa ze sztandarem, symbolem zwycięstwa i tryumfu.

Chleb we wszystkich kulturach ludzkości był i jest pokarmem podstawowym, niezbędnym do życia. Gwarantował dobrobyt i pomyślność. Wśród chrześcijan zawsze był symbolem nad symbolami - przedstawia bowiem Ciało Chrystusa. Jeżeli pieczono wiele odmian chleba, do kosza kładziono po dużej kromce każdego z nich.

Jajko jest dowodem odradzającego się życia, symbolem zwycięstwa nad śmiercią.

SĂłl to minerał Ĺźyciodajny. Bez soli nie ma Ĺźycia. To takĹźe oczyszczenie. Stąd twierdzenie o „soli ziemi”, jak to w Kazaniu na GĂłrze powiedział Chrystus o swoich uczniach.

Wędlina zapewnia zdrowie i płodność,  a takĹźe dostatek, bo przecieĹź nie kaĹźdy mĂłgł sobie pozwolić na ten szczegĂłlny pokarm. Kiedyś był to choćby plaster szyneczki, a od XIX wieku słynna polska kiełbasa.

Ser jest symbolem zawartej przyjaĹşni między człowiekiem a siłami przyrody, a przede wszystkim stanowi gwarancję rozwoju stada zwierząt domowych. Ser jest bowiem produktem mlecznym pochodzącym od krĂłw, owiec i kĂłz.

Chrzan zawsze był starym ludowym znamieniem wszelkiej siły i fizycznej krzepy. Współdziałając z innymi potrawami zapewniał ich skuteczność.

Ciasto do koszyka ze święconką weszło ostatnie, jako symbol umiejętności i doskonałości - zapewne głównie jako popis domowych gospodyń. Ciasto reprezentowane było głównie przez wielkanocne baby, a jej nieudany wypiek był wielką kompromitacją. Poza tym winien to być zawsze wypiek własny, domowy, a nie kupiony w ciastkarni. Wystarczy zwykła domowa drożdżówka.

Taka to była tradycja siedmiu błogosławionych darów, znana w Polsce wszędzie od wielu lat.

Koszyk winien być z wikliny, słomy lub sosnowych łubĂłw. Wyścielony serwetą, ozdobiony bielą koronek i zielenią bukszpanu lub gałązek borĂłwki, był wyrazem wielkiej radości. Tą radością trzeba się podzielić podczas wielkanocnego śniadania. I to w znaczeniu symbolicznym,  jak teĹź dosłownym.

Na podst. książki Romana Landowskiego
„Dawnych obyczajĂłw rok cały. Między wiarą, tradycją i obrzędem”
oprac. A.L.-Ś.