Szkoła to miejsce szczególne, gdzie dzieci i młodzież spędzają większość swojego czasu, gdzie na niedużej przestrzeni spotyka się wiele osób. Tu poza zdobywaniem wiedzy, młodzież uczy się różnych zachowań związanych z funkcjonowaniem w grupie, wzajemnych relacji w stosunkach pomiędzy uczniami oraz między uczniem a nauczycielem

Naturalnym jest więc, że dochodzi w szkole do sytuacji konfliktowych. Często są to problemy związane z samym funkcjonowaniem młodych ludzi w dużej społeczności tak różnych osób, czasem są to problemy związane z konfliktem między uczniem a nauczycielem, a kiedy dołączają się do tego rodzice powstaje wielokąt osób zaangażowanych w problematyczną sytuację. Konflikt narasta, wzajemne pretensje się zaostrzają. Każda ze stron okopuje się w swoich racjach.

Konflikty między uczniami próbują rozwiązać wychowawcy, pedagodzy. W wielu szkołach wprowadza się z powodzeniem mediację rówieśniczą. Uczniowie po odpowiednim przeszkoleniu wybierają ze swojego grona osoby, które będą mediatorami pomagającymi w rozwiązywaniu powstających konfliktów wśród rówieśników.

Przygoda w Szkole Podstawowej nr 3 im. Św. Maksymiliana Marii Kolbego w Chmielniku z mediacją rówieśniczą w szkole rozpoczęła się już na początku października 2018 roku - kiedy to 9 uczennic z klasy VII oraz VIII wraz z pedagogiem szkolnym Natalią Dziadosz-Wójcik uczestniczyły w II Kongresie Mediacji Rówieśniczych w Czudcu. Organizatorem było Podkarpackie Centrum Mediacji we współpracy z Kuratorium Oświaty w Rzeszowie. Udział tym w kongresie stanowił doskonałą okazję do poszerzenia wiedzy oraz zdobycia praktycznych umiejętności i kompetencji niezbędnych przy rozwiązywaniu sporów rówieśniczych.

Udział w kongresie zaowocował w utworzeniu „Kółka Mediacyjnego”, gdzie uczennice klasy VII przygotowywały się do przedstawienia wszystkim uczniom, na czym polega rola mediatora rówieśniczego. Uczniowie szkoły mogli też zobaczyć przedstawienie pokazujące rozwiązanie sporu rówieśniczego przy pomocy mediatora.

Uważam, że mediacja jest doskonałym, alternatywnym sposobem reagowania na niepożądane zachowania nieletnich. Jest dobrym narzędziem wychowawczym, które może wpłynąć na zmianę zachowania i postaw nieletnich, tworzy także dobry grunt do zmiany osobowości młodego człowieka. Nie widzę przeszkód, aby w rozwiązywaniu konfliktów pomiędzy uczniami, które doprowadzają do stosowania przemocy, wykorzystywać mediację. Myślę tutaj o takich konfliktach, jak: poniżanie, wyśmiewanie, przezywanie, ale też problemy związane z bójkami w szkole, drobnymi kradzieżami, niszczeniem przedmiotów należących do kolegów, czy też będących własnością szkoły, naruszaniem nietykalności cielesnej (uderzenie w twarz, kopniaki, poszturchiwanie, popychanie).

Mediacja daje w mojej ocenie możliwość zrozumienia własnych czynów, uczy za nie odpowiedzialności, uwrażliwia na uczucia i prawa drugiego człowieka, uaktywnia także społeczność szkolną. Zdefiniujmy wiec za tym, co to jest mediacja oraz mediacja rówieśnicza:

„Mediacja” jest procesem rozwiązywania sporu lub konfliktu, którego celem jest osiągnięcie porozumienia oraz poprawa relacji przy pomocy mediatora.

Mediacja rówieśnicza jest metodą rozwiązywania konfliktów wśród dzieci i młodzieży na terenie szkoły w obecności mediatora rówieśnika.

Aby szerzej zająć się tym tematem, należy najpierw przedstawić podstawowych zasad mediacji. Mediacja jest postępowaniem nieformalnym, a mediator nie jest ani sędzią, ani arbitrem. Podstawowymi zasadami mediacji są:

• Dobrowolność - do mediacji strony przystępują całkowicie dobrowolnie. Nikt nie może ich do tej decyzji przymusić. Całkowita dobrowolność udziału, wyboru kwestii, które strony podejmą się omawiać oraz rozwiązań, które uzgodnią, wpływa na zwiększenie ich odpowiedzialności za proces mediacji oraz na wywiązanie się z podjętych decyzji. Strony dobrowolnie mogą wybrać również osobę mediatora.
• Bezstronność mediatora - mediator nie opowiada się po żadnej ze stron, w równy sposób angażuje się w pomoc obu stronom konfliktu. Nie ocenia ani stron, ani ich zachowań. Nie wskazuje też winnego.
• Neutralność - mediator nie podpowiada, ani nie narzuca żadnych rozwiązań. Akceptuje wszystkie, które strony wypracują i postanowią podjąć decyzję o ich wprowadzeniu w życie. Rolą mediatora jest tylko pomoc w rozwiązaniu konfliktu, a nie doradzać i wskazywać „dobre” rozwiązania.
• Samodzielność w podejmowaniu decyzji - mediator nie podejmuje za strony konfliktu żadnych decyzji, a jedynie zachęca do przejęcia sprawy w swoje ręce.
• Poufność - mediacja jest procesem całkowicie poufnym. Cały jej przebieg oraz treść rozmów nie zostają nikomu ujawnione.

Zadaniem mediatora jest zatem dbałość o to, by wszystkie decyzje podejmowane w toku procesu były oparte na zgodzie samych zainteresowanych oraz ich świadomości co do dostępnych możliwości postępowania wobec problemu oraz zapewnienie, by każda ze stron była traktowana z szacunkiem i życzliwością. Mediator poprzez zarządzanie komunikacją, proponowanie i pilnowanie przestrzegania reguł mediacji, dbałość o porządek omawianych zagadnień, tworzy warunki, w których strony będą mogły przyjrzeć się swojej sytuacji i potrzebom, rozważyć dostępne alternatywy i przy wykorzystaniu wszelkich informacji potrzebnych do podjęcia decyzji dokonać ważnych dla siebie wyborów.

Mediacja to doskonałe narzędzie do rozwiązywania konfliktów w szkole. Jest też dobrym instrumentem wychowawczym: uczy tolerancji, odpowiedzialności i szacunku. Poprzez mediację młody człowiek uczy się właśnie granic wolności, sposobu osiągania swojego celu i realizacji swoich potrzeb. Mediacja uczy też brania odpowiedzialności za swoje czyny i decyzje. Uczniowie będący stronami konfliktu mogą decydować o sposobie naprawienia krzywdy, a inicjatywa rozwiązywania konfliktu i odpowiedzialność za realizację uzgodnionego wspólnie rozwiązania spoczywa na rękach stron. Mediator pomaga jedynie uczniom we wspólnej rozmowie, negocjacjach i w wypracowaniu rozwiązania satysfakcjonującego obie strony.

Mediacja rówieśnicza to przede wszystkim nauka umiejętności samodzielnego rozwiązywania konfliktu. Młodzież, dzięki niej, uczy się z perspektywy drugiej strony konieczności uznania i zrozumienia sytuacji. Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów stymuluje także rozwój umiejętności społecznych, przygotowujących ucznia do życia w demokratycznym państwie prawa.

mgr Natalia Dziadosz-Wójcik
pedagog szkolny
SP nr 3 im. Św. M. M. Kolbego w Chmielniku